Η Μαρία Μαγγιώρου είναι διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης και μέλος της επιτροπής στήριξης του Συνεδρίου. Συμμετέχει στο 2ο Συνέδριο και συγκεκριμένα στον Β’ κύκλο ομιλών με θέμα: “Το πολιτιστικό αποτύπωμα της σύγχρονης Ελλάδας και η σημασία του​”, τον οποίο και συντονίζει.

Ι. «Γυμνή Μετάβαση»: Μεταβήκαμε, από την Πολιτική, στο γυμνό Ιδιωτικό

Το Συνέδριο, επειδή είναι επιστημονικό και πολιτικό, κινδυνεύει και από τις επιστημονικέςκαι από τις πολιτικές προκαταλήψεις. Από τη μια μεριά, ο θετικισμός αντικαθιστά την κοινωνική αλήθεια με εμπειριστικά δεδομένα και από την άλλη, ο πραγματισμός την αντικαθιστά με βεβαιότητες δομής. Έτσι, λόγω «ορθολογικότητας», τακοινωνικο-πολιτικά φαινόμενα παραμένουν αόρατα. Επιπλέον, ο στόχος του Συνεδρίου για «τεκμηρίωση» δεν μας γλυτώνει από την αντίληψη της ιστορίας ως «προόδου». Αναμένεται λοιπόν να αναπαραχθεί η κυρίαρχη-συστημική θέση περί «κρίσης της πολιτικής» σαν να περνάνε απλώς κρίση οι θεσμοί και περί «λαϊκισμού» σαν να είναι δικτατορία η «δημόσια σφαίρα» (η πολιτική εξουσία) και δημοκρατία η «ιδιωτική σφαίρα» (η αγορά).
Δεδομένου ότι τα ιστορικο-κοινωνικά πισωγυρίσματα και προπαντός ο θάνατος αποτελούν ταμπού για τη Δύση, η λέξη κρίση πάει κι έρχεται σαν να μην αφορά το σημείο που δείχνει προς ένα πιθανό τέλος. Κρίση της πολιτικής είχαμε όταν μιλούσαμε για διαπλοκή, σήμερα, η άλωση του Δημόσιου από το Ιδιωτικό έχει ολοκληρωθεί. Κρίση είχαμε όταν υψώθηκε το πολεμικό λάβαρο που έγραφε «δεν υπάρχει κοινωνία», σήμερα, απλώς δεν υπάρχει «κοινωνικό κράτος».
Επίσης, κρίση δικαιοσύνηςείχαμε στο ξεκίνημα της παγκοσμιοποίησης, τότε που το «κράτος δικαίου» άρχισε να ξηλώνεται για να μπει τέλος στους κανονισμούς που αφορούσαν το Ιδιωτικό (deregulation), για να ισχύει μόνο το «εθελοντικό δίκαιο» (softlaw). Τελικά, έληξε η συναίνεση του 17ου αιώνα, με την οποία καθιερώθηκε το «σύστημα Κρατών» της διεθνούς κοινότητας, με αποτέλεσμα να καταλυθεί το διεθνές δίκαιο και η «γεωπολιτική» να καταστήσει γεωγραφικούς χώρους τις χώρες. Αλλά και σε εθνικό επίπεδο έληξε ο ιστορικός συμβιβασμός του 19ου αιώνα, ο οποίος επέτρεψε την ύπαρξη των Εθνών-Κρατών. Δεν υπάρχει κυβερνητική εξουσία χωρίς κράτος, η «διακυβέρνηση» είναι ιδιωτική εξουσία για τα ιδιωτικά συμφέροντα, δεν είναι πολιτική εξουσία για τα συμφέροντα του λαού.
Η δικτατορία του Ιδιωτικού χρησιμοποιεί τους πολιτικούς θεσμούς έχοντας καταστήσει τη «διακυβέρνηση»έναν τύπο mafiamanagement. Εμείς όμως συνεχίσουμε να νομίζουμε πως δεν αλλάζει το νόημα με την αλλαγή της λέξης, όπως νομίζουμε ότι είναι κοινωνία των πολιτών η ιδιωτική civilsocietyτων ΜΚΟ.
Κρίση πολιτικής είχαμε όταν η «σφαίρα του Ιδιωτικού» πάλευε να ξεφορτωθεί τη «σφαίρα του Δημοσίου» μαζί με τη δορυφορική της «σφαίρα της Κοινωνίας». Αφής στιγμής η Πολιτική και η Κοινωνία εξαερώθηκαν, βιώνουμε την απώλειά τους, όχι την κρίση τους. Κρίση θεσμών είχαμε κατά το πέρασμα στη μεταβιομηχανική κοινωνία. Πάει καιρός που οι τράπεζες μεταμορφώθηκαν, από ιδρύματα/θεσμούς για την «κοινωνική ανάπτυξη», σε χρηματοπιστωτικό καζίνο. Το ίδιο το κράτος δεν υπηρετεί πια την κοινωνία αλλά τον τζόγο των αγορών. Οι κυβερνήσεις έγιναν υπηρετριούλες της Αγοράς, του Ιδιωτικού.

ΙΙ. «Κρίση αντιπροσώπευσης»: Μετακόμιση των κομμάτων στο εξωπολιτικόάκρο.

H διάβρωση των πολιτειακών και πολιτικών θεσμών, που αποκαλούμε για ευκολία κρίση πολιτικής, είναι διεθνές φαινόμενο. Πουθενά δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στα κόμματα και στις κυβερνήσεις επειδή παντού η πολιτική εξουσία έγινε απολιτική, ιδιωτική. Όταν μιλάμε για την ελίτ που μας κυβερνάει, καλό είναι διαχωρίζουμε τα αφεντικά από τις υπηρέτριες. Και όταν μιλάμε για εξουσία, καλό είναι να διαχωρίζουμε την εξωπολιτική Ισχύ από την πολιτική εξουσία. Τα εξωπολιτικά αφεντικά εργαλειοποιούν τους πολιτικούς θεσμούς, οι οποίοι λειτουργούν σε ατομική-ιδιωτική βάση. Το «επιτελικό κράτος» π.χ.είναι μια προσωποπαγής-ιδιωτική εξουσία, δεν είναι κυβέρνηση χώρας, έθνους, λαού.
Όταν μας βρήκε το κακό με τα Μνημόνια, είχαμε ήδη ιδιώτη σε ρόλο πρωθυπουργού, ο οποίος εκτελούσε αδίστακτα τα θελήματα της οικονομικής εξουσίας. Κατ’ εντολή των οίκων αξιολόγησης κινδύνων (στους οποίους ανήκει και ο κίνδυνος χώρας) υποβάθμισε ο ίδιος τη χώρα του. Αλλά και το ατομάκιπου ξέρει μόνο να λέει ψέματα, το οποίο ολοκλήρωσε την εφαρμογή των εντολών της οικονομικής δικτατορίας, έπαιξε τον ρόλο του πρωθυπουργού ως άτομο-ιδιώτης όχι ως πολιτικός. Συμμορία των τριών ήταν το δήθεν κόμμα, το δήθεν αριστερό που χρησιμοποιήθηκε σαν τη μαγεμένη φλογέρα του παραμυθιού, χάρη στην οποία τα ποντίκια πήγαν μόνα τους να πνιγούν.
Αυτό που λέμε πολιτικό αδιέξοδο ή έλλειψη εναλλακτικής είναι το γεγονός ότι όλα τα κόμματα μετακόμισαν από τον πόλο του Δημοσίου στον πόλο του Ιδιωτικού. Όσο δεν αναγνωρίζουμε το δίπολο με την πολιτική εξουσία στο ένα άκρο και τη απολιτική-γυμνή ισχύ στο άλλο, θα πέφτουμε στην παγίδα του ατομικισμού που ταυτίζει τη δημοκρατία με την άνευ όρων και ορίων freedomτου Ιδιωτικού.
Αφού διαισθανόμαστε ότι οι «ακροκεντρώοι» βρίσκονται σε άκρο, γιατί δεν αποδεχόμαστε ότι πρόκειται για τον ακραίο ατομικισμό και για τον αμερικανικό πόλο των «δημοκρατικών» που έγινε κόμμα πολέμου;Θα παίζουμε το παιχνίδι της απολίτευτης-δικτατορικής εξουσίας όσο υιοθετούμε την εχθρότητα του Ιδιωτικού απέναντι στο Δημόσιο που το αποκαλούν λαϊκισμό, αυταρχισμό, ακροδεξιά. Ρίχνοντας τον προβολέα στην ταξική πάλη, βλέπουμε μόνο τις «όχθες» του πλούτου και της φτώχειας αφήνοντας στο σκοτάδι τη μεγάλη εικόνα με όχθες την Πολιτική και την ψευτοδημοκρατία των Αγορών.
Στο Συνέδριο τίθεται ο στόχος να βρούμε την αιτία της «κρίσης εκπροσώπησης» που είναι όμως διεθνές φαινόμενο και εξαντλημένο στην ανάλυση. Αντ’ αυτού, θα έπρεπε να δούμε γιατίδεν υπήρχε αντιπροσώπευση και πριν από την «κρίση». Να ψάξουμε το γιατί η πολιτική είχε την Κοινωνία για αντικείμενο αντί για υποκείμενο. Να αναλύσουμε τη ρήξη που παρατηρείται σε ολόκληρη τη Δύση λόγω της πόλωσης «δημοκρατίας»-«λαϊκισμού». Να ξεκινήσουμε τη διάκριση των προσώπωνστις κομματικές ηγεσίες από τις επιθυμίες της κομματικής βάσης και να δούμε την αντιστροφή που επικρατεί στη σχέση δικτατορίας-δημοκρατίας.

ΙΙΙ. «Πολιτική συμμετοχή»: Άθλημα στη διελκυστίνδα Ατόμου-Κοινωνίας

Λόγω του χαρακτήρα του Συνέδριου, απουσιάζει η ιστορική προσέγγιση αλλά δεν γίνεται να λείψει η προκατάληψη περί «ιστορικής προόδου». Η «ορθολογικότητα» μας έχει φορέσει παρωπίδες ώστε να κοιτάμε μόνο μπροστά. Είναι πολύ δύσκολο να συλλάβουμε τη μεταμοντέρνα κατάσταση ως πισωγύρισμα στην προ-μοντέρνα. Μολονότι έχει προταθεί από την πολιτική θεωρία ο «νεομεσαιωνισμός» ως μεθοδολογία κατανόησης της τροχιάς του21ου αιώνα, δυσκολευόμαστε να δεχθούμε ότι το ιστορικο-κοινωνικό γίγνεσθαι μπορεί να οπισθοδρομεί.
Αν μπορούσαμε να παραδεχτούμε την επιστροφή στην απολιτική-φεουδαλική κατάσταση πριν τη συναίνεση του 17ου αιώνα, θα βλέπαμε καθαρά τη σημερινή λήξη της συναίνεσης μεταξύ ατομικισμού-κοινωνιοκεντρισμού. Η πολιτική εξουσία έγινε αποδεκτή ως «αναγκαίο κακό» από τον ανερχόμενο, εκείνη την εποχή, καπιταλισμό. Το πολιτικό σύστημα ως εξάρτημα του κρατικού μηχανισμού έγινε αποδεκτό κατά τον ιστορικό συμβιβασμό του 19ου αιώνα που άφηνε αυτόνομη την «ιδιωτική σφαίρα» από την «δημόσια».
Ένα από τα θεμελιακά μυθεύματα της δημοκρατίας του ατομικισμού είναι ότι ο άνθρωπος γεννιέται ολοκληρωμένος.Στη δημοκρατία όμως του Εμείς, επειδή δεν υπάρχει η έχθρα προς την Κοινωνία που τυφλώνει τον ατομικισμό, γίνεται παραδεκτό ότι η ψυχονοητική κατάσταση του ατόμου διαμορφώνεται από το κοινωνικό του περιβάλλον. Δυστυχώς, το μύθευμα περί ανυπαρξίας κοινωνίας επικρατεί, οπότε κανείς δεν ασχολείται με το πισωγύρισμα του τύπου ατομικότητας στον προ του 17ου αιώνα ψυχισμό. Δεν μας απασχολεί π.χ. η απουσία κινήματος ειρήνης λόγω στροφής στα γουοκ κινήματα του δικαιωματισμού.
Νομίζουμε ότι υπάρχουν ακόμα πολίτες, ότι απλώς έγιναν «του καναπέ», ενώ γίναμε ο λειτουργικός για το ‘Oλα-Ιδιωτικό ανθρωπολογικός τύπος: oαδιάφορος για τον άλλον και το Άλλο, ο ναρκισσιστής με ψυχονοητικά υλικά «αντοχής» και «προσαρμοστικότητας». Μας απασχοληθεί η ψηφιοποιημένη ζωή γενικάαλλά όχι ειδικά η ψηφιακή επιτήρηση και χειραγώγηση, καθώς και η αυξανόμενη δυσκολία να αντιμετωπιστεί η παραπληροφόρηση. Δεν επεκτείνουμε τη «δύση της Δύσης»στην Πολιτική ώστε να παραδεχτούμε πως, δύοντας, δεν βλέπουμε την ίδια αλλά το απείκασμά της. Δεν δίνουμε σημασία στη δύση του ανθρωπισμού, στο γεγονός ότι ο «μετανθρωπισμός» αρνείται τη διαφορά του ανθρώπου από τα υπόλοιπα έμβια όντα, ότι δεν θέλει όρια ανάμεσα στη βιολογία και την τεχνολογία, ανάμεσα στα έμβια και τις μηχανές, ότι εχθρεύεται την «παραδοσιακή» πολιτική όσο και το Έθνος-Κράτος.
Έχει δημιουργηθεί η αίσθηση πως χάθηκε η βελόνα από την πολιτική πυξίδα εξ αιτίας της συμπόρευσης της αριστεράς με τον ακραίο ατομικισμό-νεοφιλελευθερισμό (βλ. εθνομηδενισμό, γουοκ μηδενισμό, δικαιωματισμό). Επιπλέον, δεν αναγνωρίζουμετις δύο όψεις του πόλου της Πολιτικής, άρα και το γιατί οι επαναστάσεις το γυρνάνε στον αυταρχισμό. Θα βοηθούσε η παραδοχή πως όλα τα πολιτεύματα βρίσκονται στον πόλο του Δημοσίου, δηλαδή εκεί όπου υπάρχει Πολιτεία. Ο εκδημοκρατισμός που οραματιζόμαστε μπορεί να επέλθει μόνο ο αν νικήσει στην διελκυστίνδα ο πόλος του «λαϊκισμού». Η βελόνα της πολιτικής πυξίδας δεν βγαίνει από τη θέση της και δείχνει πάντα το Εμείς της Κοινωνίας.